PROLOGUE ¿WHERE DO THE ELAPSED DAYS GO?

PROLOGUE

Knowledge is prime in Winston Morales Chavarro‘s poetry, awareness is key to the real, as the only way of enduring and understanding life in its dark and unique light; its permanence and fugacity, its eternity and continuous drift. The list of his published books to this date attests to this knowledge and his particular view (which should be said, initiatory), his exploration through language, through the worlds of others and himself alone upon the purity of the blank page -analogy of the invisible-, where the poem’s true revelation takes shape, the lasting voice of things, highest expression of beauty and truth; fullness and sovereignty of the being.

The poem in Winston Morales Chavarro’s poetry is a flowing of images, time’s pulse made of words, a transversal cut upon lived life where the absolute is mirrored and evocated in a vision; set of rules to facts that otherwise would continue hidden in our psyche. Since the beginning of his journey the poet was always interested in going beyond the accepted paths, far away from the purely anecdotic limits to which poetry seems inclined today. Because for Winston Morales poetry is primarily to decipher the myth; anagnorisis about the origin and essence of all human activity projected in history and manifested in nature as well as in our own self. It can be said that for more than twenty-five years all his poetic work has gravitated around the great myths of America and the world. But his work isn’t about a consolidated scholar registration on useless metaphors, and although we ignore what secret impulse let him to explore from his early years that complex mythological and symbolical universe of sources and sacred scriptures such as the Vedic, the Bible, the Koran, the Kybalion, the Tarot, the American Codices, and the hermetic traditions of East and West, we understand it’s his readers’ task to try and follow him throughout this spiritual adventure which is his poetic endeavor.

Certainly, very seldom Colombian poetry has taken this kind of exploration, strange for many, or even esoteric to a degree. Perhaps, as Winston Morales put it himself in his book Poetic of the Occultism, only Carlos Obregón is the best immediate reference. I would also add Raúl Henao and Gabriel Arturo Castro, contemporary poets whose works share the same interest about mystery and dreams, and even the taste for secrecy and mysticism.

However, Morales Chavarro is essentially a terrestrial poet, as close to mankind as nature itself; his own elements are always present in his books, his scenery, his phenomena including hopes and dreams, hardships and human desires. There is no distance between these two dimensions of reality. Therefore, his most recent poems seem to return to the concerns and existential uncertainties that come from the consciousness of becoming; an insight, painful at times, as time and mortality itself; something which, in one way or another we all share. In that sense we can say now that Where do the elapsed days go? Awarded with the David Mejía Velilla Award from De La Sabana University in 2014, is perhaps the most moving, intimate and personal book from the author, while recognizing the symbolic and poetic height of his previous books.  

                                    

Where do the elapsed days go? Is truly the definitive shift in the poetic work of Winston Morales Chavarro. This is a book in which the poet’s voice -with refined experience and expression- exposes the essential, the vital core of the transcript where we face, as noted, this complex experience on finitude, on life’s fugacity; the uncertain fate of the being against time and death, the affront of pain and the world’s misery, all this made possible with intense sobriety sustained upon a clear and grand musical language that the reader will recognize and appreciate.   

Without diminishing the qualities outlined above these texts then confront a darker thematic closer to the Pathos, the order of the most intimate sensorial concerns in a tone of great lyrical purity, not forgetting, not even for a moment, that the speaker is someone who has already come and lived a long way, and knows the burden of every day lived, the deeper meaning of each image and each word here evoked, saved by and for poetry:

  

Where do the elapsed days go?

Those little shadows of what once was the sun?

Why is it so elusive that what is called tomorrow?

That looming coming from behind the mountains as the future?

Skin curdles,

Bones break

And the days run like straws in someone else’s eye.

…

However, this is not a hopeless and pessimistic book. We’d rather say it’s a lucid book, aware of the limits of our own existence which beauty can be celebrated for been in fact temporary, fleeting, mortal. The nature of this poems bring us to the best of the metaphysical poetry from old times, from the pre-Socratic Wise men so attentive to the course of things and men like Heraclitus, Democritus, Diogenes, and the already mentioned Anacreon, or the classic Romans Horace and Ovid, till the Persian poet Omar Khayyam, the Englishman John Donne, and our unforgettable Francisco de Quevedo, through essayists like Michel de Montaigne and a distinguished group of contemporary writers and poets that have addressed the contradictory consciousness of life, full of wonders and at the same time with countless disappointments and terrors. Echoes of such beings, so many poets and thinkers resonate in these pages, which at no time belies the originality of the poet’s own voice but instead supports it, improving it deeply, as it should be.      

Reading these poems one finds mainly a voice that although skeptical and gloomy at times, fails to become a depressive complain and instead transform itself into a shining light upon our own uncertainty, our darkness.   

The poetic work of Winston Morales Chavarro will surely continue deepen into his own style and vision, which define a true master piece and befits an authentic poet, faithful to poetry and faithful to himself.   

Pedro Arturo Estrada

New York.

PRÓLOGO DE PEDRO ARTURO ESTRADA AL LIBRO ¿A DÓNDE VAN LOS DÍAS TRANSCURRIDOS?

En Winston Morales Chavarro prima el conocimiento, la conciencia de la poesía como llave de lo real, como única vía de aprehensión y comprensión de la vida en su oscuridad y su luz, su permanencia y su fugacidad, su eternidad y su continua deriva. La lista de sus libros publicados hasta el presente da fe de ese conocimiento, esa visión particular (cabe decir, iniciática), esa exploración a través del lenguaje, del mundo de los otros y de sí mismo en la pureza de la página en blanco —analogía de lo invisible–, donde toma cuerpo entonces la revelación del poema, última voz de las cosas, manifestación culminante de la belleza, de la verdad, del ser en su plenitud y soberanía.

El poema en Winston Morales Chavarro es corriente de imágenes, pulso del tiempo hecho palabra, corte trasversal de lo vivido, donde espejea lo absoluto y se convoca una visión, la accésis a realidades que de otro modo continuarían ocultas en nuestra sique. Desde el comienzo de su búsqueda, el poeta siempre estuvo interesado en ir más allá de los territorios aceptados, más allá de los límites meramente anecdóticos a los que la poesía parece inclinarse hoy. Porque para Winston Morales la poesía es ante todo desciframiento del mito, anagnórisis en torno del origen y la esencia de lo humano proyectado en la historia y manifestado en la naturaleza tanto como en el ser mismo del hombre. Toda la obra poética de Winston Morales puede decirse que ha girado hace más de  veinticinco años en torno a los grandes mitos de la historia del mundo y de América. Pero no ha sido lo suyo sólo un registro erudito refundido en metáforas banales, y aunque no sabemos qué impulso secreto lo ha llevado a explorar desde la juventud ese complejo universo mitológico y simbólico a partir de fuentes y escrituras sagradas como los Vedas, la Biblia, el Corán, el Kibalyon, el Tarot,  los códices americanos y la tradición hermética de oriente y de occidente, se comprende que es a sus lectores a quienes corresponde tratar de seguirlo en esa aventura del espíritu que a la postre define su propuesta poética.   

Por cierto que pocas veces la poesía colombiana ha hecho suya esta clase de exploraciones, para  para muchos, extrañas o bien, esotéricas. Quizá, como el mismo Winston Morales lo apunta en su libro Poéticas del Ocultismo, sólo Carlos Obregón en su momento es el mejor antecedente. Yo agregaría a Raúl Henao y a Gabriel Arturo Castro, poetas contemporáneos cuyas obras comparten el mismo interés por el misterio, lo onírico y aun el gusto por lo secreto y lo místico.

No obstante, Morales Chavarro es un poeta esencialmente terrestre, tan próximo al hombre  como a la naturaleza; en sus libros están siempre presentes sus elementos, sus escenarios, sus fenómenos pero también los anhelos, los sueños, las desazones y los deseos humanos. No hay separación entre estas dos dimensiones de la realidad. Por ello, sus poemas recientes parecen regresar a las  preocupaciones e incertidumbres existenciales, aquellas que proceden de la conciencia del devenir, de la visión profunda, dolorosa que del tiempo y la mortalidad, de una u otra manera, todos compartimos. En tal sentido, podemos decir ahora que ¿A dónde van los días transcurridos? , galardonado con el Premio David Mejía Velilla por la Universidad de la Sabana en 2014, es quizá el libro más conmovedor, más íntimo y personal del autor, sin desconocer la altura simbólica y poética de sus libros anteriores.

¿A dónde van los días transcurridos? marca, sin duda, un giro definitivo en la poética de Winston Morales Chavarro. Este es un libro en el que la voz del poeta –refinando experiencia y expresión– expone lo esencial, lo medular mismo del trasunto vital, donde para encarar, como advertimos, esa compleja experiencia en torno a la finitud, la fugacidad de la vida, la incertidumbre del ser frente al tiempo y la muerte, la afrenta del dolor y la miseria del mundo, sólo es posible la sobriedad en yunta con la intensidad sostenidas sobre la claridad y la musicalidad de un lenguaje de gran factura que el lector finalmente reconocerá y agradecerá.    

Sin menoscabo de esas calidades antes señaladas estos textos confrontan entonces una temática sin duda más oscura y próxima al pathos, al orden de las preocupaciones sensoriales más íntimas en un tono de gran pureza lírica, sin que olvidemos ni por un instante, que quien habla es alguien que ha recorrido ya un buen trecho de la existencia y sabe, conoce a fondo el peso de cada día vivido, el significado profundo de cada imagen y cada palabra aquí evocadas, salvadas por y para la poesía:

¿A dónde van los días transcurridos?

¿Aquellas pequeñas sombras de lo que un día fue sol?

¿Por qué nos es tan esquivo eso que llaman mañana?

¿Eso que asomaba detrás de las montañas como  porvenir?

La piel se cuaja,

Los huesos se quiebran

Y los días corren como briznas de paja en ojo ajeno.

…

Sin embargo, no es este un libro desesperanzado o pesimista. Diríamos más bien que es un libro lúcido, consciente de los límites de la existencia cuya belleza sólo puede celebrarse siempre por ser en efecto pasajera, fugaz, mortal. La índole de estos poemas nos remite a lo mejor de la poesía metafísica, venida de antiguo, desde los mismos presocráticos tan atentos al devenir de las cosas y del hombre, como Heráclito, como Demócrito, como Diógenes, y por poetas como el ya citado Anacreonte,  o clásicos romanos como Horacio y Ovidio, hasta llegar al persa Omar Kayyam, al inglés John Donne, a nuestro inolvidable Francisco de Quevedo, pasando por ensayistas como Miguel de Montaigne hasta esa pléyade de escritores y poetas que en la modernidad han abordado la conciencia contradictoria de la vida, plena de maravillas y al mismo tiempo de decepciones y terrores sin cuento.  Ecos de tales seres, de muchos poetas y pensadores insignes resuenan en estas páginas, lo cual en ningún momento desdice de la originalidad de la propia voz del poeta y en cambio sí la respalda, la enriquece profundamente, como debe ser.

Al leer estos poemas uno  encuentra sobre todo una voz que aunque escéptica y melancólica por momentos, no llega a convertirse en queja depresiva y alcanza a iluminar en cambio nuestra propia incertidumbre, nuestra oscuridad.

La poética de Winston Morales Chavarro seguramente seguirá ahondando en las visiones que de suyo definen el estilo y la verdad de una obra verdadera, como corresponde a un poeta auténtico, fiel a la verdad de la poesía y de sí mismo.

Pedro Arturo Estrada

Wznieść się do źródeł języka: język natury w twórczości Winstona Moralesa Chavarro

 Wznieść się do źródeł języka: język natury w twórczości Winstona Moralesa Chavarro

Barbara Curzytek

Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

Wstęp

Jednym z głównych wątków twórczości literackiej Winstona Moralesa Chavarro jest zainteresowanie rzeczywistością – czy też rzeczywistościami – wykraczającymi poza świat materialny; poszukiwanie nowych, metafizycznych, ukrytych, nienamacalnych prawd niedostępnych z punktu widzenia czysto naukowego czy racjonalnego. Celem niniejszego tekstu będzie przeanalizowanie relacji, jaka zawiązuje się pomiędzy naturą (rozumianą szerzej jako świat fizyczny) oraz wymiarem ukrytym, niematerialnym. Na podstawie fragmentów utworów poetyckich oraz tekstu eseistycznego autora zostanie przeanalizowana jego teza, że świat materialny to uniwersalny język, który poprzez uważną obserwację należy odczytać, aby poznać nowe, ukryte, prawdy wykraczające poza wymiar fizyczny.

Poezja a współczesny światopogląd naukowy

We współczesnym świecie, przede wszystkim zachodnim, dominuje światopogląd naukowy. W odróżnieniu od – wg Ernsta Cassirera – tzw. myślenia „prymitywnego” (1987: 126) lub mitycznego, jak określa go Claude Lévi-Strauss (drugi termin wydaje nam się bardziej zasadny), w którym świat jest postrzegany i postrzegalny wyłącznie jako całość, światopogląd naukowy ucieka się do kategoryzowania i systematyzowania rzeczywistości, przede wszystkim fizycznej, i analizuje ją, dzieląc na części (Cassirer 1987: 126). Wzrastająca liczba dziedzin nauki, koncentrującej się na tym, co materialne, prowadzi do fragmentacji rzeczywistości do takiego stopnia, że jej wymiar duchowy coraz częściej zostaje pominięty. Jednakże, jak zauważa Winston Morales Chavarro w pierwszym rozdziale swego dzieła eseistycznego Poéticas del ocultismo (Poetyki okultyzmu), należy zwrócić uwagę, że w początkach istnienia kultury ludzkiej jedyną metodą objaśniania świata, wcześniejszą od nauki, była poezja, która odwołuje się do uczuć i do tego, co nienamacalne:

Zanim nastąpiła kategoryzacja i systematyzacja świata, poezja była jedyną nauką, a także jedyną religią. Możemy stwierdzić, że poetyka była zaangażowana w tak dawne dziedziny wiedzy jak astrologia czy alchemia – prekursorki współczesnej astronomii i chemii (Morales Chavarro 2008: 18).[1]

To, co nienamacalne, było zatem zawsze nieodłączne od tego, co materialne.

Poezja starała się również objaśniać zjawiska nie dające się postrzegać przy pomocy rozumu, takie jak śmierć, życie czy miłość, wykraczając poza świat materialny:

Poezja narodziła się jako sposób objaśniania świata, jako forma dociekania tego, co inne, nieznane, nawet gdy chodziło o rzecz niewidzialną lub natury boskiej (poetyka oznaczała zjednoczenie z siłami pozaziemskimi i pozacielesnymi). Zakładała odwołanie się do tworzenia nie tylko po to, aby opisywać rzeczy podlegające logice ludzkiej, ale także te, które wymykały się jakimkolwiek wyjaśnieniom natury racjonalnej bądź symbolicznej. (Morales Chavarro 2008: 18)[2]

Podobnie jak filozofia, której źródłem jest zdziwienie światem, poezja w początkach swojego istnienia szuka odpowiedzi w naturze, która posiada zaszyfrowany język (2008: 20). Pierwotnie człowiek potrafił odczytywać i interpretować ów język, żył w harmonii i jedności z naturą, postrzegał siebie jako ogniwo kosmicznej sieci połączeń i interakcji, tylko jeden z wielu elementów Wszechświata, na który składają się wymiary zarówno materialny, jak i niewidzialny:

Każdy element makrokosmosu połączony jest w sposób niewytłumaczalny – z punktu widzenia racjonalnego – z wszystkimi cząsteczkami mikrokosmosu (czyli wymiaru ludzkiego). (Morales Chavarro 2008: 20)[3]

Taka całościowa wizja Wszechświata częściowo zachowała się w Ameryce Łacińskiej jako efekt wpływu kultur indiańskich i afrykańskich, dla których nie istnieje wyraźna granica pomiędzy światem materialnym i innymi wymiarami. Wymiar zamieszkiwany przez istoty duchowe – czy to bogów bądź istoty światła i ciemności, czy to dusze zmarłych przodków – współistnieje z rzeczywistością fizyczną, jest z nią nierozerwalnie związany i oba światy pozostają ze sobą w stałej interakcji. Jednakże również w synkretycznym świecie latynoamerykańskim zaczyna dominować zachodni światopogląd naukowy:

Twórczość literacka uległa technicyzacji, stała się racjonalna, utraciła swój pierwotny język – język zaszyfrowany, który łączył ją z idealnym porządkiem, z istotą bogactwa jej brzmień i form ekspresji. (Morales Chavarro 2008: 24)[4]

Stąd też zainteresowanie kolumbijskiego poety okultyzmem i ezoteryką jako forma „oporu wobec niemego języka nowoczesności” („una resistencia contra el lenguaje mudo de la modernidad”) (Morales Chavarro 2008: 24). Winston Morales – pod wyraźnym wpływem twórców epoki romantyzmu (za swój wielki autorytet uznaje Williama Blake’a) – postrzega rolę poety jako wieszcza (vate / aeda), który z uwagą obserwuje i potrafi interpretować znaki emitowane przez otoczenie oraz jest zdolny odczytywać zaszyfrowany język świata materialnego. W ten sposób uważna obserwacja rzeczywistości prowadzi do odsłonięcia pewnej ukrytej wiedzy, której należy doszukiwać się  poza wymiarem fizycznym.

Aniquirona i Schuaima: postać kobieca z onirycznych wizji i kreacja wyimaginowanego świata

Do zgłębienia sposobu, w jaki realizowane jest poszukiwanie tego, co duchowe, posłuży nam analiza fragmentów tomu poetyckiego Aniquirona, na który składa się 26 wierszy. Aniquirona to postać kobieca powstała, według słów autora, z inspiracji snami; jest to istota światła, „czarodziejka stworzona ze światła” („hechicera hecha de luz”)  (wiersz IV, 2015: 14) i to do niej zwraca się podmiot liryczny. Ta oniryczna postać zamieszkuje wykreowany przez poetę świat, Schuaimę, który podmiot liryczny odwiedza po to, by zgłębiać wymiar duchowy oraz by dążyć do spotkania z Aniquironą. Owa przestrzeń zdefiniowana jest wyraźnie w wierszu XXII:

Schuaima es la nación

Donde todos los que se fueron han llegado. (2015: 43)

Schuaima jest krajem

Gdzie przybyli ci wszyscy, którzy odeszli. (2015: 43)

Schuaima jest zatem światem czy też wymiarem, do którego trafiają ci, którzy umarli w sensie fizycznym. Nie jest to jednak raj w rozumieniu chrześcijańskim, gdyż ta religia rysuje ostrą granicę pomiędzy rajem a światem ziemskim. Przeciwnie – u Winstona Moralesa podmiot liryczny może swobodnie przemieszczać się pomiędzy oboma światami:

(...)

Llevo en mis bolsillos

El mapa transparente de tu tierra       
Y puedo cruzar cuando me parezca.   

                                                                          

(…) (poema XVI, 2015: 34)                     

(…)

Noszę w kieszeni
Przejrzystą mapę twego kraju

I mogę granicę przekraczać, gdy zechcę.

(...) (wiersz XVI, 2015: 34)

Jest to zatem przejaw światopoglądu, w którym oba wymiary pozostają w stałej wzajemnej interakcji. Potwierdza to cytat przypisywany francuskiemu poecie surrealistycznemu Paulowi Éluardowi, wybrany przez Winstona Moralesa na motto innego tomu poetyckiego, La ciudad de las piedras que cantan (Miasto śpiewających kamieni): „Istnieje inny świat, ale znajduje się w tym”.[5]

Jednakże, mając na uwadze słowa samego autora o tym, jak wielki wpływ wywarła na niego Biblia, nie można całkowicie odrzucić pewnych skojarzeń z wyobrażeniami chrześcijańskimi. Po pierwsze, opisy Aniquirony wydają się inspirowane biblijną Pieśnią nad pieśniami:

Aniquirona,  poema XXIV: Con la transparencia del amor infatigable y ebrio honraré tu collar de mariposa tus labios de gaviota subceleste, tu cabellera solitaria como un faro (...) Honraré tus senos de estatua grecorromana, Tu boca refulgente Como la hoguera del exilio (...) (2015: 47)

Cantar de los cantares  (4: 1; 3-5):[6] Tus cabellos son como los rebaños de cabras  que retozan en los montes de Galaad. (...) Tus labios son cual cinta escarlata;  tus palabras me tienen hechizado. Tus mejillas, tras el velo,  parecen dos mitades de granadas. Tu cuello se asemeja a la torre de David, construida con piedras labradas; de ella penden mil escudos  escudos de guerreros todos ellos. Tus pechos parecen dos cervatillos, dos crías mellizas de gacela que pastan entre azucenas.

Aniquirona, wiersz XXIV: Z żarliwością miłości czystej, niestrudzonej Hołd złożę twej szyi jak motyl Ustom twym jak mewa podniebna Włosom twym samotnym jak latarnia (...) Hołd złożę twym piersiom jak u grecko-rzymskiego posągu Wargom płomiennym Jak zapalony stos wygnania  (...) (2015: 47)

Pieśń nad pieśniami  (4: 1; 3-5):[7] Włosy twe jak stado kóz  falujące na górach Gileadu. (...) Jak wstążeczka purpury wargi twe  i usta twe pełne wdzięku.  Jak okrawek granatu skroń twoja  za twoją zasłoną.  Szyja twoja jak wieża Dawida,  warownie zbudowana;  tysiąc tarcz na niej zawieszono,  wszystką broń walecznych.  Piersi twe jak dwoje koźląt,  bliźniąt gazeli,  co pasą się pośród lilii.

Podobnie jak w Pieśni nad pieśniami, w przypadku Aniquirony moment spotkania z kobietą odsuwa się w czasie, kobieta wydaje się nieuchwytna, niedościgniona, unika spotkania (huye y rehuye). Nasuwa to skojarzenie z poezją mistyczną, również inspirowaną Pieśnią nad pieśniami. Głównym tematem poezji mistycznej jest dążenie do osiągnięcia jedności z Bogiem, przedstawianej jako spotkanie z ukochaną kobietą (lub mężczyzną, gdy podmiotem lirycznym jest kobieta). Aniquirona również jest uosobieniem istoty światła, choć nie wyłącznie Boga – pełni rolę przewodniczki duchowej, która, choć nie poprzez bezpośrednią rozmowę, lecz – przeciwnie – poprzez swą ulotną obecność i częściowe „objawienia”, pomaga podmiotowi lirycznemu zrozumieć swój wymiar. W szerszym rozumieniu, jako istota światła (luz czy też lux, jak woli poeta) uosabia poznanie  – jest „początkiem innych dróg”, ”el umbral de otros caminos” (wiersz I, 2015: 9) oraz, jak czytamy w dedykacji do jednego z wierszy z tomu La ciudad de las piedras que cantan, „Dobro Czyniącą w Ciemnościach” („Bienhechora en la Obscuridad”) (2011: 43).

Podobnie jak w poezji mistycznej, u kolumbijskiego poety, dopóki trwa życie ziemskie, zjednoczenie z istotą światła może być tylko chwilowe i krótkotrwałe, a wieczne i stałe będzie mogło stać się dopiero po śmierci. Jednakże, w odróżnieniu od podmiotu lirycznego poezji mistycznej, który tak bardzo pragnie jedności z Bogiem, że życie ziemskie powoduje u niego cierpienie i wręcz chęć jak najszybszej śmierci („umieram, bo nie umieram” Jana od Krzyża), u Winstona Moralesa podmiot liryczny pragnie kontynuować życie fizyczne i wystarcza mu fragmentaryczne poznanie, którego źródłem są wizyty w Schuaimie:

(...)

Pero no amo el suicidio

Pienso que es un pretexto de la vida

Para buscarte demasiado pronto

(...)

Déjame partir amada forastera

El tren de Schuaima sale a las nueve

Y yo aún conservo tres tiquetes de regreso. (poema XVI, 2015: 34)

Jednakże nie pragnę samobójstwa

Myślę, że życie podsuwa ten pretekst

By próbować odnaleźć cię zbyt prędko

 (…)  

Pozwól mi odjechać, ukochana cudzoziemko

Pociąg z Schuaimy odchodzi o dziewiątej

A ja wciąż przechowuję trzy bilety powrotne.  (wiersz XVI, 2015: 34)

Najistotniejszą różnicą pomiędzy poezją mistyczną a poezją Winstona Moralesa jest to, że podczas gdy w tej pierwszej, aby osiągnąć jedność z Bogiem, należy całkowicie odrzucić świat zmysłowy, cielesny i materialny, aby w pełni dostąpić poznania Boga (czy też światła), w twórczości kolumbijskiego poety to właśnie zmysły i uważna obserwacja rzeczywistości fizycznej są głównym narzędziem służącym poznaniu tego, co duchowe. Winston Morales nie postuluje całkowitego odrzucenia świata fizycznego, ale właśnie użycie zmysłów po to, by wykroczyć poza rzeczy materialne, zrozumieć ich prawdziwą naturę i ich język przed-językowy, lenguaje pre-idiomático, by „wznieść się do źródeł języka” (”ascender al principio del lenguaje”). Ten cel zostaje zapowiedziany w wierszu otwierającym tom o Aniquironie:

Y estoy buscando las voces del camino

Para traducirlas

Seguro llevarán tu nombre

He aprendido a interpretar la voz del viento

Esa misma que arrulla las hojas entreabiertas

De tu árbol.

(...)

Al cuenco de mis manos

Llega impetuoso el sol

Con el oro y el trigo de tu cima

¿Debo ascender al principio del lenguaje? (poema I, 2015: 9)

Szukam pojęć, które podszeptuje droga

Aby je tłumaczyć

Pewnie będą nosić twe imię

Nauczyłem się interpretować głos wiatru

Ten sam, co kołysze wpółprzymknięte liście

Twego drzewa.

 (…)

W zagłębienie mych dłoni

Ogniście wpada słońce

Niesie złoto i zboże z twego szczytu

Czy to znak, by wznieść się do źródeł języka? (wiersz I, 2015: 9)

Słowo voz oznacza zarówno „słowo”, „pojęcie”, jak i „głos”. Słońce, złoto i zboże (gradacja) mogą być symbolami światła, poznania, oświecenia. Na początku drogi podmiot liryczny wykazuje niepewność (przypuszczenie: „Pewnie będą nosić twe imię”, pytanie: „Czy to znak, by wznieść się do źródeł języka?”), jednakże w kolejnym wierszu następuje kontynuacja tej samej myśli, już z większym zdecydowaniem („Tylko w ten sposób wiem, że istnieję”):

(...)

Sigo las hojas que corretean presurosas

Sigo la lluvia y su música húmeda

Sigo los pájaros y sus ondas

Hay una aproximación entre el lenguaje de los árboles

Y el mío.

Sólo así puedo acercarme

Sólo así sé que existo

Y que el camino no es camino

Sino va cargado de palabras y de voces.

(...) (poema II, 2015: 10)

Podążam za szybko rozpierzchającymi się liśćmi

Podążam za deszczem i jego wilgotną muzyką

Podążam za ptakami i ich falowaniem

Istnieje podobieństwo między językiem drzew 

I moim.

Tylko w ten sposób mogę się zbliżyć

Tylko w ten sposób wiem, że istnieję

I że droga nie jest drogą  

Lecz przepełna jest słów i pojęć

 (…) (wiersz II, 2015: 10)

Dodatkowo, w wierszu El lenguaje (Język), pochodzącym z tomu De regreso a Schuaima (Powrót do Schuaimy), czytamy:

Al evocar el sonido de esta Terra

El campo abierto

Conduce a la polifonía del bosque.

Allí el lenguaje es instintivo

Pre-idiomático

(...) (2013b: 165)

(…)

Przywołując dźwięk tej Ziemi

Otwarte pole

Prowadzi w polifonię lasu

Tam język jest instynktowny

Przed-językowy

 (...) (2013b: 165)

Także z wiersza El diablo (Diabeł) z tomu Temps era temps wynika, że odczytać język rzeczy to zrozumieć ich prawdziwą naturę, gdyż język ten jest ich inherentną, nieodłączną częścią, ich istotą:

...El lenguaje de la palma no es un lenguaje

Por lo menos no articulado.

El lenguaje es inherente a ella.

Como el verde a la hoja.

El lenguaje

-Su vibración-

Mana de ella,

De su esencia,

Su substancia.

(...) (2013a: 201)

…Język palmy to nie język

A przynajmniej nie wypowiedziany.

Język jest jej inherentną częścią

Tak jak zieleń jest nieodłączna od liścia.

Język

– Jego wibracja –

Wypływa z niej

Z jej istoty

Jej sedna.

 (...) (2013a: 201)

Przyroda nie jest zatem językiem symboli, ponieważ symbol jest arbitralny i odsyła do rzeczywistości zewnętrznej. W twórczości Winstona Moralesa język – przeciwnie – jest inherentną częścią elementów świata materialnego i odczytać ten język to poznać prawdę o danej rzeczy. Dlatego też świat przyrody pozwala zrozumieć Aniquironę, która uosabia poznanie istoty rzeczy:

(...)

A través de la interminable,

De la imperecedera

De la futurista naturaleza

Te veo tal como eres. (Aniquirona, poema IX, 2015: 22)

(…)

Poprzez niekończącą się

Nieprzemijającą

Futurystyczną naturę

Widzę cię taką, jaka jesteś. (Aniquirona, wiersz IX, 2015: 22)

To dążenie do osiągnięcia poznania wykraczającego poza wymiar materialny można interpretować jako próby spojrzenia dalej niż na cienie na ścianie jaskini Platona i odwrócenia się w stronę światła, aby zobaczyć to, co prawdziwe – dla Platona ideę – a nie tylko jej odbicie, odpowiadające wymiarowi fizycznemu, na którym skupia się współczesny światopogląd naukowy, nierzadko zapominając o żródłach języka.

Podsumowanie

Poezja Winstona Moralesa Chavarro odwołuje się do szeroko pojętych ezoteryki i okultyzmu, by we współczesnym świecie ocalić wymiar duchowy i wykroczyć poza powierzchowne koncentrowanie się na świecie materialnym. W tym celu poeta posługuje się uważną obserwacją otaczającego go świata, aby dotrzeć do prawd, których źródło znajduje się (i być może jednocześnie nie znajduje się) poza wymiarem fizycznym. W twórczości kolumbijskiego poety przyroda nie jest językiem symboli: nie odsyła do rzeczywistości zewnętrznej – wymiary niematerialne również nie są rzeczywistością zewnętrzną, ale częściami składowymi jednego świata, postrzeganego w sposób całościowy (znajdują się w tym) – ale posiada inherentny język będący jej integralną częścią. Odczytać ów język to wyjść z jaskini Platona, poznać prawdziwą naturę rzeczy, ujrzeć prawdę o niej, nie tylko jej odbicie w świecie materialnym. Całkowite poznanie nie jest możliwe dopóki nie nastąpi śmierć fizyczna, jednakże, dopóki trwa życie ziemskie, można dokonywać prób zgłębiania innych wymiarów, aby dostąpić poznania choć częściowego, by ocalić aspekt duchowy przed światopoglądem naukowym, którego dominacja we współczesnym świecie sprawia, że człowiek zapomina o korzeniach swej natury i może prowadzić – poprzez nadmierną technicyzację i technologizację – do utraty istoty człowieczeństwa.

Bibliografia

a)      Literatura podmiotu

1.      MORALES CHAVARRO, W. (2013a): El diablo, en: L. Gutiérrez Riveros, N. Romero Guzmán, W. Morales Chavarro, H. Vargascarreño, A. Berger-Kiss (eds.), „Mientras el tiempo sea nuestro”, Bogotá: Ediciones Exilio, ss. 201-202

2.      MORALES CHAVARRO, W. (2013b): El lenguaje, en: L. Gutiérrez Riveros, N. Romero Guzmán, W. Morales Chavarro, H. Vargascarreño, A. Berger-Kiss (eds.), „Mientras el tiempo sea nuestro”, Bogotá: Ediciones Exilio, s.165

3.      MORALES CHAVARRO, W. (2015): La Dulce Aniquirona, Cartagena de Indias: Comunicadores UdeC

b)      Literatura przedmiotu

1.      Bible Gateway: Nueva Versión Internacional, Cantar de los cantares, https://www.biblegateway.com/passage/?search=Cantares+1&version=NVI [dostęp: 07.11.2016]

2.      Biblia Tysiąclecia, Pieśń nad Pieśniami, http://biblia.deon.pl/rozdzial.php?id=585 [dostęp: 25.02.2017]

3.      CASSIRER, E. (1987): Antropología filosófica. Introducción a una filosofía de la cultura. México: Fondo de Cultura Económica, s. 126

4.      ESTÉBANEZ CALDERÓN, D. (2004): Mística, w: idem, „Diccionario de términos literarios”, Alianza Editorial, ss. 677-680

5.      LÉVI-STRAUSS, C., Pensamiento “primitivo” y mente “civilizada”, http://www.internet.com.uy/arteydif/SEM_UNO/PDF/pensamiento.pdf [dostęp: 07.11.2016]

6.      MORALES CHAVARRO, W. (2011): La ciudad de las piedras que cantan, Ibagué: Caza de Libros

7.      MORALES CHAVARRO, W. (2008): Poéticas del ocultismo en las escrituras de José Antonio Ramos Sucre, Carlos Obregón, César Dávila Andrade y Jaime Sáenz, Bogotá: Trilce Editores

---

[1] Oryg.: “Antes de categorizar el mundo y antes de sistematizarlo, la poesía era la única ciencia y también la única religión. Podemos afirmar que la poética estaba inmersa en saberes tan antiguos como la astrología y la alquimia, madres de la astronomía y química modernas”.  (Morales Chavarro 2008: 18). Wszystkie tłumaczenia fragmentów dzieł kolumbijskiego poety pochodzą od autorki niniejszego tekstu.

[2] Oryg.: “La poesía nace como una forma de explicar el mundo, como una manera de interpelar al otro, así este otro sea invisible o divino –la poética significaba una comunión con fuerzas extraterrenales y extracorporales–, un apelar a la escritura para narrar no sólo las cosas de la lógica humana, sino aquellas que se escapaban a toda explicación racional o simbólica”. (Morales Chavarro 2008: 18)

[3] Oryg.: „Cada elemento del macrocosmos está conectado de manera inexplicable –para los ojos de lo racional– con cada partícula del microcosmos (lo humano). (Morales Chavarro 2008: 20)

[4] Oryg.: “La escritura se ha tecnificado, se ha vuelto racional, ha perdido su lenguaje primario, el lenguaje cifrado que le conectaba con el orden de lo sublime, con la esencia de sus sonoridades y expresiones”. (Morales Chavarro 2008: 24)

[5] Oryg.: „Il y a un autre monde mais il est dans celui-ci”. (P. Éluard, cytowany przez: Llewelyn J. (2009): Margins of Religion: Between Kierkegaard and Derrida, Bloomington: Indiana University Press, s. 452)   Hiszpańska wersja tego cytatu, przywołana przez kolumbijskiego poetę (”Hay otros mundos, pero están en éste”) sugeruje, że chodzi o więcej niż jeden świat, mimo że w wersji oryginalnej ten rzeczownik występuje w liczbie pojedynczej.

[6] Za Nueva Versión Internacional.

[7] Za Biblią Tysiąclecia.

IX (z tomu ¿A dónde van los dias transcurridos?)

Gdy wieczór rozszczepia czereśni drzewo

Tylko okno pozostaje,

Przepaść niewielka, co wygląda za horyzont.

Każdy pąk owocu jest jak alkowa na firmamencie,

Okazała sypialnia,

Gdzie drżące mijają lata.

W tych pokojach chłonie się świat,

Woń owoców, co nie więdną,

Co uparcie wciąż perfumują noc.

Z tego okna widzę, jak śpiewają ptaki

I myślę, że życie wciąż jest piękne, by razem z nimi zapłakać.

XVII (z tomu Camino a Rogitama)

TEZEUSZ

Ariadno,

Co poprzez sen

Labirynty uplotłaś wśród cieni,

Co me ciało cudzoziemca obszyłaś

Tysiącem wątków, komet i dróg,

Domów sto utkałaś, by przeżyć tę śmierć

Co marzy o życiu mniej żmudnym.

Ariadno

Kilometry muzyk i sfer

Ważek, żywic i strof,

Ariadno metaliczna

Tak dla bryzy i deszczu gościnna,

Dla pulsowania gwiazd.

Ty, co poprzez sen

Wierzchem zesłałaś

Kamienie i chrząszczy blask,

Co poprzez język i splot konopny twych furii

Nakreśliłaś wiersze czytelne w tym życiu

I w tym drugim, którym nie żyłaś jeszcze

I w tej śmierci

I w tej drugiej mniej żmudnej

Co wciąż uparcie zwleka.

Ariadna

Córka Minosa, Króla Krety,

Prządka milczeń i ech

Ariadna i jej poszukiwania bezustanne

Czemu uparcie wciąż snujesz opowieść w mej pamięci?

XVII (Z tomu Temps era temps)

ŚMIERĆ

…Mężczyzna słucha jazzu w swym biurze,

To może być on,

Ale jest kimś innym.

Mężczyzna wytęża słuch,

Wsłuchuje się w śmierć,

Przenika odbicie muzyki pradawnej,

Przebrzmiałej.

Mężczyzna widzi swą śmierć poprzez muzykę

Autumn Leaves,

Ahmada Jamala.

Muzyka zawsze tak pachnie,

Przywołuje woń,

Esencję,

Brzmienie, co duszę zagłusza.

Muzyka łamie, co nie do pokonania

Burzy, co nie do złamania

Śmierć jest muzyką,

Powrotem tam, gdzie ścieżki.

Mężczyzna słucha jazzu w swym biurze,

Być może to on,

Ale jest kimś innym,

To wie na pewno.

Arpeggio uderza go w twarz,

Kruszy zęby.

Pewna muzyka,

Pewna piosenka,

Pewien mężczyzna.

Śmierć strzeże swych sekretów,

Pyrrusowych zwycięstw...

XX (z tomu De regreso a Schuaima)

SEN

Z tej samej materii, z której przędzione są sny

Me życie jest zawieszone

Na nici światłocienia magicznych wizji.

Tak mówił Szekspir

I Calderón, i Holberg, i Zhuangzi;

Życie jest snem,

Może wielowiecznym odbiciem gwiazdy

Której światło

Tylko w tej nocy godzinie

Nasze świece rozpala

Czy też echa najbardziej milczące.

Nieopodal

W ogrodzie jedwabistych jabłoni,

Gdzie cień i zwierciadło grzęzną

Znajdują się innych zwidzenia

Sny tego, który drzemie,

Trzoda tego, który przędzie za nas.

Czym bardziej czytelny sen

Tym pewniejsze istnienie i obraz Tanatosa.

Nagietki, noc

I wszystko, na co patrzę

Postrzegam poprzez optykę i jej taflę

(kosmiczny i uświęcony kontekst snów).

Rozliczne energie podróży

Nabierają życia na jawie

I mieszają się,

Jak zapach z Golgoty lub z Chin

Którego esencja jest bardziej żywotna

W godzinie Plejad i świerszczy.

Z lekkością totalności,

Z powolnością wieczności,

Z lotnością eteryczności

Tak sen przychodzi do nas:

Semicki ptak

Co czasem przysiada na ramionach lub głowach

I nasze imiona powtarza

Jakby pamięć

Była Sezamem

Który dawno temu zamknęliśmy.